نخستین گام برای رهایی آموزش و پرورش از نظام ملوک‌الطوایفی

به گزارش عروج، رهبر معظم انقلاب اسلامی چندی پیش در جریان دیدار با معلمان، نکات بسیار مهم و راهگشایی را بیان فرمودند، ازجمله این نکات، تأکید معظم‌له بر ماهیت حکومتی آموزش و پرورش و پرهیز از تشکیل نظام ملوک‌الطوایفی در نهاد آموزش و پرورش بود، بر همین اساس و به‌منظور تبیین بیشتر این نکته که آموزش و پرورش چگونه باید هرچه بیشتر خود را با انتظارات مقام معظم رهبری انطباق دهد و از نظام ملوک‌الطوایفی رهایی پیدا کند،‌ سراغ حجت‌الاسلام والمسلمین، محسن خاکی، پژوهشگر و فعال حوزه تعلیم و تربیت رفتیم و با او در این زمینه هم‌کلام شدیم.

در ادامه، مشروح این گفت‌وگو را از نظر می‌گذرانید:

لزوم تجمیع اراده اقشار مذهبی برای اصلاح آموزش و پرورش

حجت‌الاسلام خاکی ضمن اشاره به مسائلی که هم‌اکنون آموزش و پرورش  با آنها دست به گریبان است، گفت: یکی از مسائل مهمی که باید برای حل آن تلاش بسیاری به‌خرج داد، تجمیع اراده اقشار مذهبی فعال جامعه در زمینه اصلاح آموزش و پرورش دولتی است، رویکردی که بخشی از بدنه مذهبی‌ ما طی سال‌های اخیر اتخاذ کرده و مبتنی بر آن، دست به تأسیس مدارس خاص زده یا محل زندگی‌اش را از دیگر اقشار جامعه جدا ساخته، نوعی جداسازی اجتماعی را شکل داده که گویی دست دولت را در اصلاح ساختار رسمی آموزش و پرورش بسته است.

خانواده‌های مذهبی فرزندانشان را به مدارس دولتی بفرستند

او افزود: هرچه خانواده‌‌های مذهبی فرزندانشان را کمتر به مدارس دولتی بفرستند، امکان اسلامی‌سازی این مدارس نیز کمتر خواهد شد، همچنین هرچه خانواده‌های توانمند، فرزندانشان را به مدارس دولتی نفرستند، امکان ارتقای کیفی سطح مدارس دولتی نیز کاهش پیدا می‌کند، البته این مسئله فقط مربوط به کشور ما نیست و در فضای بین‌الملل نیز نمونه‌هایش وجود دارد، مثلاً نظام آموزش و پرورش انگلستان هم به چنین مسئله‌ای مبتلاست و اکنون در آنجا جریانی تحت عنوان Case (Campaign For State Education) یا کارزار دفاع از مدارس دولتی شکل گرفته است.

اگر دغدغه اجتماعی داریم فرزندانمان را به مدارس غیردولتی نفرستیم

این پژوهشگر حوزه تعلیم و تربیت ادامه داد: کارزار دفاع از مدارس دولتی، در اصل یک کارزار ملی ـ مردمی است و به مردم می‌گوید؛ “درست است که ما برای مواردی چون مالیات، عدالت و امثالهم می‌جنگیم اما خودمان چه‌نقشی در عرصه‌های عمومی داریم؟”، یکی از اندیشمندان تعلیم و تربیت به‌نام «آدام سویفت» کتابی تحت عنوان «چگونه منافق نباشیم» دارد، این کتاب درباره انتخاب مدرسه برای والدینی است که دغدغه‌های اجتماعی دارند. سویفت در این کتاب، خطاب به والدین می‌گوید؛ شما که دغدغه اجتماعی دارید نباید فرزندان خود را در مدرسه غیردولتی (Private School) بگذارید. اگر همه ما فرزندانمان را در مدارس دولتی بگذاریم، توان و نیروی مضاعفی برای اصلاح و بهبود وضعیت حاکم بر این مدارس شکل خواهد گرفت، این موضوع هم درباره عملکرد والدین صدق می‌کند و هم در باب عملگری فعالان حوزه تعلیم و تربیت، صادق است.

چالشی به‌نام زیست‌بوم حاشیه‌ای مدرسه‌داری

خاکی یادآور شد: این حجم انبوه از فعالان حوزه تعلیم و تربیت که اکنون در مدارس غیردولتی مشغول به کار هستند، اگر در آموزش و پرورش دولتی قرار می‌گرفتند و در زیست‌بوم حاشیه‌ای مدرسه‌داری فعالیت نمی‌کردند، اکنون بروز و ظهور جریان منسجم، قدرتمند و تحول‌خواهی را در فضای آموزش و پرورش کشورمان شاهد بودیم، این مسئله به خودی خود، قابل توجه است و در واکنش به آن باید همگان را به نوعی بهینگی دعوت کنیم؛ بهینگی حضور در فضای تعلیم و تربیت دولتی.

برخی نهادهای انقلابی موجب ملوک‌الطوایفی‌شدن آموزش و پرورش نشوند

او در بخش دیگری از سخنان خود به بیانات اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی در باب ضرورت ملوک‌الطوایفی نشدن نظام آموزش و پرورش اشاره و در این زمینه بیان کرد: حضرت آقا اخیراً در جریان دیدار با معلمان فرمودند که آموزش و پرورش را نباید ملوک‌الطوایفی کرد. یکی از دلالت‌های این امر، به عملکرد برخی نهادهای انقلابی در تأسیس و اداره مدارس خاص بازمی‌گردد؛ هرچند چنین اقداماتی با انگیزه‌های انقلابی و دلسوزانه صورت پذیرفته است، اما این همان عنصری است که به جداسازی اجتماعی می‌انجامد، این قسم ظرفیت‌های پراکنده در نظام آموزش و پرورش کشور ما باید متمرکز و تجمیع شود تا شاهد اتفاقات بهتری در زیست‌بوم تعلیم و تربیت باشیم.

ساختار رسمی آموزش و پرورش را برای حضور عناصر غیررسمی باز گذاشته‌ایم

این فعال حوزه آموزش و پرورش عنوان کرد: یکی از کارهایی که ما انجام داده‌ایم این است که ساختار رسمی‌مان در آموزش و پرورش را برای حضور عناصر غیررسمی باز کرده‌ایم. حضور عناصر غیررسمی به فربگی ساختار رسمی منجر می‌شود و این همان چیزی است که به ملوک‌الطوایفی شدن تعلیم و تربیت می‌انجامد. اگر حضرت آقا می‌فرمایند که آموزش و پرورش نباید ملوک‌الطوایفی شود و باید حاکمیتی اداره شود، اگر دانشگاه فرهنگیان باید تنها مرکز تعلیم و تربیت نیروی انسانی در آموزش و پرورش باشد، اگر وزارتخانه باید تنها مسیر اداره نظام و تعلیم و تربیت باشد، بقیه نباید تصمیم بگیرند که یک بدنه جدا از جنس مدارس غیرانتفاعی خاص راه بیندازند، سایرین باید مثل الگوی جهاد سازندگی و بسیج، به عضله‌های این استخوان‌بندی لاغر تبدیل شوند و به‌قول نظامی‌ها، در کنترل عملیاتی یک یگان قرار گیرند، نه اینکه به خودی خود یک محور مستقل طراحی کنند.

ملوک‌الطوایفی‌نکردن آموزش و پرورش را از خودمان شروع کنیم

خاکی اضافه کرد: کاری که حوزه علمیه در طرح امین انجام داد، این بود که باری را از روی دوش سیستم مدارس عادی دولتی برداشت و از این رهگذر، کوشید تا به ارتقای کیفیت مدارس مذکور کمک کند، عرضم این است که ملوک‌الطوایفی نکردن نظام آموزش و پرورش را ابتدا باید از خودمان آغاز کنیم. به‌هرترتیب، می‌دانید که در جوامع مذهبی، اقدامات مذهبیون توجیهی برای خطاکاری‌ اقشار غیرمذهبی ایجاد می‌کند، پس اگر می‌خواهیم آموزش و پرورش‌مان از وضعیت ملوک‌الطوایفی فاصله بگیرد، نخستین گام این است که بدنه انقلابی و مذهبی‌مان را از انجام فعالیت‌هایی که به این وضعیت دامن می‌زند، پرهیز دهیم.

آموزش و پرورش با بودجه کم و انتظارات زیادی روبه‌روست

او در بخش دیگری از اظهارات خود خاطرنشان کرد: چالش دیگری که در آموزش و پرورش وجود دارد به سرمایه مالی و بودجه اندک آن بازمی‌گردد، می‌دانید که دو‌ونیم درصد از بودجه وزارت آموزش و پرورش، غیرپرسنلی و مابقی شامل حقوق و دستمزد است، بدین معنا در وزارتخانه پولی برای ارتقای کیفی وجود ندارد، از تجهیز و بهینه‌سازی آزمایشگاه مدارس بگیرید تا سازماندهی برنامه‌های آموزشی، پرورشی و… همه و همه، فاقد بودجه کافی برای رشد و ارتقا هستند، نکته دیگر به میانگین حقوق پایین دبیران بازمی‌گردد، بدین معنا نظام آموزش و پرورش در عین اینکه از سرمایه مادی کمی برخوردار است و نمی‌تواند به امور رفاهی،‌ تسهیلاتی و… معلمان خود اهمیت چندانی بدهد، با انتظارات بزرگی روبه‌روست.

اقشار مذهبی ما مهربانانه با آموزش و پرورش گفت‌وگو کنند

این فعال حوزه تعلیم و تربیت تصریح کرد: حضرت آقا فرمودند که برجسته‌ترین مغزها باید پای کار بیایند و برای رشد و ارتقای آموزش و پرورش فکر کنند، کیفی‌ترین نیروها باید جذب آموزش و پرورش شوند و…، اما در وضعیت فعلی کدام نیروی کیفی حاضر است با حقوق اندک، بیاید و مثلاً عضو هیئت علمی دفتر تألیف کتاب‌های درسی شود تا شاهد بهبود محتوای کتاب‌های درسی باشیم؟
می‌خواهم بگویم به‌لحاظ اجتماعی انتظارات بزرگی از آموزش و پرورش وجود دارد اما ما از لحاظ مالی یا دستور کار سیاسی، رسیدگی به وضعیت کنونی آموزش و پرورش را در سرفصل اقدامات اولویت‌دار قرار نداده‌ایم، بنابراین لازم است در انتظاراتی که از آموزش و پرورش داریم، پیچیدگی‌ها و سنگینی باری را که روی دوش این وزارتخانه است، درک کنیم،
وقتی آموزش و پرورش جزو دستورکارهای اولویت‌دار نیست، وقتی بودجه غیرپرسنلی ما در معاونت تربیت بدنی، سالانه عددی نزدیک به ۷۰ هزار تومان برای هر دانش‌آموز است، چگونه می‌توانیم وضعیت ورزش دانش‌آموزان را بهبود بخشیم؟
وقتی بودجه غیرپرسنلی در حوزه سلامت عمومی دانش‌آموزان، عددی نزدیک به ۴۰ هزار تومان به‌ازای هر دانش‌آموز است، چگونه می‌توان انتظار داشت که طرح‌های پایش عمومی سلامت دهان و دندان را به‌خوبی در مدارس اجرا کنیم؟
در حوزه‌های پرورشی و… هم وضعیت به همین گونه است، شاید اگر اقشار مذهبی ما مهربانانه‌ با آموزش و پرورش وارد گفت‌وگو شوند و نقش و سهم خود را در زمینه این امر عمومی به‌رسمیت بشناسند، در آینده وضعیتی به‌مراتب بهتر را در نظام آموزش و پرورش‌ کشورمان شاهد باشیم.
منبع: تسنیم